Sorunsuz bir sekilde albümleri indirmek isterseniz premium üyelik almaniz tavsiye edilir...

16 Nis 2013

Abdullah Cevdet Karlidag (1869-1932)

16621997_abdullah-cevdet-karlidag.jpg

Abdullah Cevdet Karlidag, (d. 1869 Arapgir, Malatya - ö. 1932 Istanbul Türkiye) Kürt kökenli Osmanli siyasetçi.

ABDULLAH CEVDET9 Eylül 1869'da Arapkir'de dogdu. 29 Kasim 1932'de Istanbul'da yasamini yitirdi. Osmanli siyaset adami ve düsünür. Jön Türk hareketi ile 2'nci Mesrutiyet döneminin düsünce yapisinda önemli etkisi oldu. Mamuret'ül-Aziz Askeri Rüsdiyesi ve Kuleli Askeri Tibbiye Idadisi'ni bitirdi. Mekteb-i Tibbiye-i Sâhâne'ye girdi. Dindar bir kisi olarak yetismesine ragmen, okulda yaygin olan biyolojik materyalizmden etkilendi. Fünun ve Felsefe kitabi 1897'de Cenevre'de basildi. Bir felsefe kitabi olan bu eserinde Islam ulemasi ile biyolojik materyalist düsünürlerin görüslerini bagdastirmaya çalisti. Rusya'dan gelen popülist akimin etkisiyle siyasetle ilgilenmeye basladi. 1889'da Ittihad-i Osmani Cemiyeti'ni kurdu. Bu cemiyer daha sonra Ittihat ve Terakki adini aldi. Bir kaç kez tutuklandi. Bir süre okuldan uzaklastirildi. 1894'te tibbiyeyi bitirdi, Haydarpasa Hastanesi'nde göreve basladi. Kisa bir süre Diyarbakir'a gönderildi. Diyarbakir Ittihat ve Terakki subesini kurdu. Ziya Gökalp ile tanisip örgüte girmesini sagladi.

1895'te bozgunculuk suçlamasiyla tutuklandi, Trablusgarp'a sürüldü. 1897'de Paris'e kaçti. Jön Türk hareketi içindeki bölünme sirasinda Ahmed Riza Bey grubuna katildi. 1987'de Cenevre'ye giderek Jön Türkler'in merkezi yayin organi olan Osmanli gazetesini çikardi. Bati eserlerinden çeviriler yapti. Giyom Tel'i çevirdi. 2'nci Abdülhamit'le yapilan anlasma uyarinca para alarak yazmamama sözü verdi. Ertesi yil Trablusgarp ve Fizan'daki siyasi tutuklularin affi karsiligi tekrar yazmama sözü verdi ve Viyana Sefareti doktorluguna atandi. 1903'te Avusturya'dan sinirdisi edildi. Cenevre'ye geçip Osmanli gazetesini tekrar yayinlamaya basladi. Içtihad dergisini çikardi, bu ismi tasiyan bir yayinevi kurdu. Halki Bati kültürü dogrultusunda egitmek amaciyla eserler yayinladi.

1904'te Osmanli Sarayi'nin baskilari sonucu Isviçre'den de sinirdisi edildi. Içtihad'i Misir'a tasidi, etkinliklerini Kahire'de sürdürdü. Adem-i Merkeziyet cemiyetinin üyesi oldu. Bilimsel makaleler yazdi. 1906 Erzurum ayaklanmasinda halki baskaldirmaya çagiran bildiriler hazirladi. 1910'da Istanbul'a döndü. 1911'de Içtihad'i yayinlamaya basladi. Dergi, yayinlanan dinsel içerikli yazilar nedeniyle sik sik kapatildi. Ittihatçilara karsi tutumunu sürdürdügü için 1914'te derginin yanini durduruldu. Ikdam gazetesindeki yazilariyla ekonomide özel girisimlerin gelistirilmesini ve anglo-sakson egitiminin yararlarini savundu. Mütareke döneminde Ingiltere yanlisi bir tutum izledi. Ingiliz Muhibleri Cemiyeti'nin kurulusunda aktif rol oynadi. Kürt Teali Cemiyeti'nde çalisti. Bahailigin bir dünya dini olarak kabul edilmesini istemesi tepkilere yol açti. Mütareke dönemindeki etkinlikleri nedeniyle Cumhuriyet döneminde devlet islerinden ömür boyu uzak tutulmasi kararlastirildi. Yasaminin bundan sonraki bölümünde siir kitaplari yazdi, Içtihad dergisini yayinladi. Bati'dan belli bilgi ve teknolojiler aktarilirken, geleneksel degerlerinde korunmasi gerektigini savundu. Ekonomik ve toplumsal kalkinma için seçkin kafalarin seçilerek özel egitimle yetistirilmesini önerdi. Islam dinini düsünceyi kisirlastirmak ve ulusal uyanisi engellemekle elestirdi. Osmanli milliyetciligi anlayisi yerine, imparatorluk içindeki tüm uluslarin esitligine dayali bir birlik görüsünü savundu. Cumhuriyet döneminde de Arap harfleri yerine Latin alfabesinin kullanilmasini savundu, kadinlarin toplumsal yasama katkilarinin artirilmasini destekledi. Psikoloji, sosyoloji, egitim ve tarih alaninda pek çok çeviri yapti. Mevlana'dan bazi parçalarla, Hayyam'in rubailerini Türkçelestirdi.

Abdullah Cevdet hakkinda en önemli monografi Sükrü Hanioglu tarafindan kaleme alinan Bir Siyasal Düsünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi (Üçdal Nesriyat, Istanbul, 1981) baslikli çalismadir.
BAZI ESERLERI

Siir
Hiç (1890),
Türbe-i Masumiyet (1890),
Tulûat (1891),
Mensur kitabi
Ramazan Bahçeleri (1891)

Düsünce eserleri
Dimag (1890),
Fizyolacya-i Tefekkür (1892),
Fünun ve Felsefe (1897),

Çevirileri
Weber'den Asirlarin Panoramasi,
Gustave Le Bon'dan Asrimizin Hususu Felsefiyesi
Hayyam'dan Rubaiyat
Mevlana'nin Divanindan Seçmeler
Gustave Le Bon'dan Dün ve Yarin (1921),
Gustave Le Bon'dan Ilm-i Ruh-i Içtimai (1924),
Gustave Le Bon'dan Ameli Ruhiyat (1931).

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

ë